De Zo zag de eerste olympische marathon eruit 1896 komen eraan. Terwijl de atleten zich massaal voorbereiden om misschien wel geschiedenis te schrijven, duiken we bij Runner's World de geschiedenisboeken in. Welke verhalen hebben de tand des tijds doorstaan en welke verhalen kunnen deze zomer aan dat lijstje worden toegevoegd? In deze aflevering van Runner's World Retro: vier gouden medailles op de Olympische Spelen in nazi-Duitsland door de Amerikaanse zwarte atleet Jesse Owens.
Jesse Owens werd geboren op 12 september 1913 in Alabama, Amerika. Hij was het tiende kind van de familie en hij was de zoon van een deelbouwer en de kleinzoon van een slaaf. Hij heette officieel James Cleveland, maar hij stond bekend als J.C. Hij verhuisde op zijn negende met zijn familie naar Cleveland in Ohio. Zijn nieuwe leraar had zijn naam J.C. verkeerd verstaan en noemde hem Jesse, vandaar de naam: Jesse Owens. Met deze naam zou hij uiteindelijk geschiedenis schrijven.
Sensationele prestaties tijdens zijn schooljaren
Een liberale gymleraar en atletiekcoach, Charles Riley, merkte de talenten van de jonge sprinter op en nam hem onder zijn hoede. Ze trainden samen dagelijks. Owens sensationele prestaties op de middelbare school zorgde ervoor dat verschillende belangrijke universiteiten hem benaderden, maar door de rassensegregatie kwam hij niet in aanmerking voor een studiebeurs. Hij koos uiteindelijk voor de Ohio State University. Hij betaalde zijn collegegeld door parttime te werken als lift operator bij het State House, terwijl hij trainde en lessen volgde.
De grootste atletiek-prestatie aller tijden
Hij mocht niet wonen op de campus en deelde daarom een woning met andere zwarte studenten. Ook werd bij vaak geweigerd in lokale restaurants en mocht hij geen bioscoop bezoeken. Toch werd hij de eerste Afro-Amerikaanse aanvoerder van het Ohio State Buckeyes trackteam. Hij kreeg daar de bijnaam 'Buckeye Bullet'. Hij verbeterde zijn prestaties onder begeleiding van training Larry Synder – en in 1935 wierp hun werk vruchten af. Op de Big Ten Intercollegiate Championships in Ann Arbor in Michigan deed hij in ongeveer 45 minuten wat volgens vele de grootste atletische prestatie ooit is: hij vestigde drie wereldrecords. En dit allemaal met een rugblessure.
Lees ook: zo verliep de marathon tijdens de eerste Olympische Spelen in 1896
Jesse Owens zette de nazi's te kijk
In 1936 nam hij deel aan de Spelen die door Adolf Hitler werden gebruikt als grote propagandastunt voor zijn Duitse Rijk. Owens won de 100 meter, de 200 meter, het verspringen en de 4 x 100 meter estafette. Voor elke atleet is het winnen van vier gouden medailles op de Olympische Spelen een buitengewone prestatie, maar de gouden plakken van Owens staan voor meer dan alleen een atletisch succes. Hij weerlegde namelijk de rassentheorie van Hitler, die suggereerde dat het Arische ras superieur was, door vier medailles te winnen - en zette de nazi's daarmee flink te kijk. Owens was wereldrecordhouder op de 100 meter tussen 1936 en 1956, 200 meter tussen 1936 en 1940 en verspringen tussen 1935 en 1960.
Genegeerd door zijn eigen president
Het idee heerst dat Jesse Owens geen felicitatie zou hebben gekregen van Hitler omdat hij een zwarte atleet was, maar dit blijkt een mythe te zijn. Het Internationaal Olympisch Committee (IOC) zou verantwoordelijk zijn voor het uitblijven van een ontmoeting tussen Jesse Owens en Hitler. Hoewel hij voor velen de personificatie is geworden voor de persoon die de rassentheorieën van Hitler te kijk zette, zag hij dit zelf niet zo. Sterker nog: hij heeft goede herinneringen aan de Olympische Spelen in nazi-Duitsland. Zo logeerde hij in dezelfde hotels als witte mensen. Dit was in Amerika nog niet vaak het geval. Ook had hij minder last van racisme in Berlijn dan toen hij terugkwam in de Verenigde Staten. Hij zei dan ook:
'Although I wasn't invited to shake hands with Hitler, I wasn't invited to the White House to shake hands with the President either.'
Met deze uitspraak liet hij weten zich meer genegeerd te voelen door de Amerikaanse president dan door Hitler. Het duurde uiteindelijk tot 2016 (!) totdat het Witte Huis de Afro-Amerikaanse medaillewinnaars van 1936 erkende. De toenmalige president Barack Obama nodigde in datzelfde jaar de nog levende Olympiërs uit voor een speciaal evenement. Owens was toen al jaren overleden.
Lees ook: zo verliep de marathon tijdens de eerste Olympische Spelen in 1896
De beroemde geschiedenis foto
Tijdens de Olympische Spelen in nazi-Duitsland is een beroemde foto gemaakt van Jesse Owens. Hij heeft zojuist het verspringen gewonnen en staat voor de Amerikaanse vlag. Voor hem staat de Japanner Naoto Tajima met brons en achter hem staat de Duitse Lutz Long die een nazigroet geeft. Hij was op de tweede plek geëindigd.
Carrière na de Olympische Spelen
Na de Olympische Spelen had Owens meerdere baantjes om zijn gezin te onderhouden. Hij werkte voornamelijk met kansarme jongeren, wat hem veel voldoening gaf. Ook was hij een zeer gewilde inspirerende spreker en een PR-vertegenwoordiger en adviseur voor veel bedrijven, waaronder Atlantic Richfield, Ford en het Olympisch Comité van de Verenigde Staten. Hij ontving in 1976 de belangrijkste burgerlijke onderscheiding in de Verenigde Staten: de Medal of Freedom uitgereikt door voormalig president Gerald Ford. Hij overleed in 31 maart 1980 aan de gevolgen van longkanker. Vanuit de hele wereld kwamen steunbetuigingen, maar president Jimmy Carter zei het heel mooi:
'Perhaps no athlete better symbolized the human struggle against tyranny, poverty and racial bigotry. His personal triumphs as a world-class athlete and record holder were the prelude to a career devoted to helping others. His work with young athletes, as an unofficial ambassador overseas, and a spokesman for freedom are a rich legacy to his fellow Americans.'
