De gekste marathonrecords

Met 2.09.55 voldeed Khalid Choukoud (35) vandaag in Siena ruim aan de olympische marathonlimiet (2.11.30). In de kwalificatie voor Tokio 2021 hoeft hij voorlopig alleen Abdi Nageeye (2.06.17) voor te laten gaan. Of het genoeg is voor plaatsing moet hij nog wel even afwachten: Nederland mag drie heren afvaardigen op de marathon, en volgende week in Enschede doen Michel Butter, Björn Koreman en Roy Hoornweg nog een poging om zijn tijd te slechten.

De vorige keer dat Choukoud zich voor een olympische marathon probeerde te plaatsen, liep dat net mis. Dit is de reconstructie die redacteur Peter Klooster van die wedstrijd, de TCS Amsterdam Marathon 2015, maakte voor Le Champion Magazine. Een aanrader.

Het is nog donker als op de ochtend van de 18e oktober 2015 een groepje topatleten het Fashion Hotel in Nieuw-West verlaat. Voorzichtig dalen de mannen en vrouwen het bordes af, beducht als ze zijn om vlak voor de start van de marathon een enkel te verzwikken. Dan beginnen ze rustig te joggen, nog enigszins stram na een lange nacht slapen. Onder het viaduct door lopen ze in de richting van het Rembrandt­park, waar ze in alle rust het lijf kunnen voorbereiden op de inspanningen die komen gaan.

Vier uur later staan Abdi Nageeye (26), Khalid Choukoud (29) en Michel Butter (29) opgesteld in het startvak voor de hoofdtribune in het Olympisch Stadion. Alle drie verkeren ze in glansvorm, alle drie zullen ze zich richten op de limiet van 2.11.00 die het NOC*NSF hanteert voor uitzending naar de Olympische Spelen. De marathon geldt als een van de ko­ningsnummers van de Olympische Spelen, net als de 100 meter sprint. Het grote verschil is alleen dat sprinters elke week kunnen proberen om zich te kwalificeren en marathonlopers hooguit twee keer per jaar. Butter staat bekend om zijn sterke wedstrijdmentaliteit. Hij schuwt de aanval niet, loopt altijd berekenend en kan bogen op een fraaie palmares. Zijn grootste angst? Geblesseerd raken, zegt hij zelf. En dat is niet zonder reden. Zo moest hij tijdens de WK atletiek in Moskou (2013) al na tien kilometer met een zware blessure opgeven. Hij is vastbesloten om vandaag zijn come­back te maken.

Nageeye heeft ervoor gekozen om aan te haken bij de kopgroep, die op sleeptouw wordt genomen door een stel tempo­vaste hazen. Choukoud en Butter zullen meelopen in de tweede groep, waarin de bevriende haas Tom Wiggers een belang­rijke rol zal spelen. Vier uur voor de start oogt het stadion leeg en verlaten, maar in de catacomben was het al een drukte van belang. De lopers gaven hun bidons met sportdrank af aan vrijwilligers van Le Champion, die ervoor zullen zorgen dat ze terechtkomen bij de verschillende verversingsposten langs de route. Lopers die in de oorlogsstand staan, praten niet veel. En dat hoeft ook niet. Al het voorwerk is gedaan; niet alleen zijn er zijn ontelbaar veel trainingskilometers afgelegd, ook alle denkbare wedstrijdscenario’s zijn uitvoerig doorgenomen.

Zodra de kopgroep het stadion heeft ver­laten, nestelen Butter en Choukoud zich aan de staart van de tweede groep. Het looptempo is hoog, maar omdat ze daaraan gewend zijn, voelen ze zich voorlopig comfortabel. Butter is in de beginfase zelfs aanspreekbaar, wanneer er contact is met coach Guido Hartensveld. Die zit als bijrij­der op een motor, met de schema’s en tus­sentijden bij de hand. En dat is een gerust­stellende gedachte. Butter en Choukoud zijn echte marathonlopers. Taai, gefocust, tikje egocentrisch en beschikkend over een winnaarsmentaliteit. Op de borst van Butter stuitert bij elke pas een hangertje in de vorm van een gouden kruisje. Haas Tom Wiggers, die op de halve marathon een pr heeft van 1.03.40, wordt geflankeerd door twee Afrikaanse hazen. Het is bewolkt, een graad of acht en er waait een zwakke wind uit het noordwesten. Dat zijn gunstige omstandigheden voor marathonlopers.

De eerste tien kilometer gaat in 30.52, en dat betekent dat Butter en Choukoud een voorsprong van acht seconden hebben ten opzichte van het schema van 2.11. Maar op hetzelfde moment gaat de motregen over in echte regen, en dat is minder gunstig. Goed dat jullie samen zijn, roept Guido vanaf de motor naar Choukoud en Butter, die zij aan zij lopen. Voor veel lopers geldt dat ze er geen vrienden- of kennissenkring op na houden, omdat daar geen tijd voor is. De loopmaatjes vormen tevens de vriendenkring. Maar deze sobere discipline kost geen enkele moeite. Rio halen is het belangrijkste, en daar kunnen Butter en Choukoud elkaar bij helpen. Het halve marathon-punt wordt gepasseerd in 1.05.16; ze liggen op schema voor de limiet van 2.11. Langs de Amstel, waar de weg lang en recht is, kunnen ze Abdi Nageeye bovendien in de rug zien.

De hazen leveren goed werk - tot de der­tigste kilometer. Daarna zullen Choukoud en Butter de eigen benen moeten laten spreken. Ze krijgen daarbij steun van de Italiaan Stefano Larosa, die zich tot nu toe vrij onzichtbaar in de groep heeft opgehou­den. Butter is zo’n jongen met wie je de oorlog kunt winnen. Als het erop aan komt, staat hij er. Zo ook vandaag. De Spelen zijn het hoogste podium, de inwoner van Castricum verkeert in de kracht van zijn leven. Vandaag is het erop of eronder. Zijn focus vernauwt, de blik richt zich onwil­lekeurig naar de grond. Het publiek langs de kant verwordt tot een schimmenrijk, de aanmoedigingen zijn nog nauwelijks te horen. Als de benen beginnen te gloeien, beginnen de kilometers te wegen.

In 2012 was Butter al een uitzending naar de Olympische Spelen misgelopen. In een snikheet Boston finishte hij knap als zeven­de. Die plek zou voor de keuzeheren van het NOC*NSF voldoende zijn, mits die werd gekoppeld aan een tijd onder de 2.12. Maar die tijd realiseerde de winnaar Wesley Korir niet eens, en die kon toch pronken met een pr in de 2.06. De internationale concurrentie reageerde dan ook verbluft toen Butter uitlegde hoe streng de limieten zijn die in Nederland worden gehanteerd. Met nog tien kilometer te gaan, nadert de 40e editie van de TCS Amsterdam Mara­thon de apotheose. Drie hazen verlaten de wedstrijd, op slag lopen Choukoud, Butter en Larosa ‘alleen’. Het is Choukoud die het initiatief neemt, en even later neemt de Italiaan de leiding van hem over. Op 35 kilometer is er voor het eerst sprake van een lichte achterstand ten opzichte van het schema. Nu is er geen ruimte meer voor tactiek, de mannen zullen moeten lopen voor wat ze waard zijn. Maar de limiet is nog steeds haalbaar.

Op internetforums is vaak geopperd dat een wisseling van coach de carrière van Butter een frisse impuls zou kunnen geven. Maar wat al die stuurlui aan wal niet beseffen, is hoe hecht de relatie tussen Michel en Guido in vijftien jaar geworden is. Atleet en trainer kennen en vertrouwen elkaar door en door, met een nieuwe trainer een vergelijkbare vertrouwensband opbouwen, is schier onmogelijk. Bij het 40 kilometerpunt bedraagt de achterstand ten opzichte van het schema twintig seconden. Guido schreeuwt vanaf de motor dat zijn pupil moet volhouden, dat het kan, en dat hij zo dichtbij is. Dan moet Choukoud lossen, en ook de Italiaan moet steeds centimeters prijsgeven ten opzichte van de ontketende Butter. De stem van de stadionspeaker waait over de muren van de historische sporttempel. ‘Michel Butter’ en ‘Rio de Janeiro’ klinkt het, tussen flarden housemuziek door.

Wanneer Butter door de marathonpoort loopt, stuift Abdi Nageeye over de finish. Hij wordt achtste in 2.10.24, waarmee hij het felbegeerde ticket voor de Olympische Spelen weet te bemachtigen. Met een voorsprong van twintig meter op de Italiaan draait Butter het rechte eind op. Vanuit zijn ooghoeken ziet hij op de elektronische klok de tijd wegtikken. Publiek staat op de banken, de stadionspeaker probeert Butter naar voren te schreeuwen.

Als hij finisht, staat de klok stil op 2.11.08. Een buitenstaander zou misschien denken: wat stelt dat nou voor, acht tellen op een afstand van 42.195 meter? Mag die jongen alsjeblieft naar de Spelen? Maar afronden naar een voldoende bestaat niet in de topsport, en dat realiseert Butter zich maar al te goed. Hij verbergt zijn gezicht in een handdoek die hem snel wordt aangereikt. Maar hij weet ook: ik heb die acht tellen nergens laten liggen, ik heb het onderste uit de kan gehaald en had geen fractie harder gekund. Ook Choukoud haalt het overigens niet: de inwoner van de Haagse Schilderswijk blijft steken op 2.11.34 en is niet minder teleurgesteld dan Butter.

Bij de afsluitende persconferentie komen dan toch de tranen, vooral wanneer Butter zijn coach Guido Hartensveld bedankt voor coachwerk, vriendschap en vertrouwen. Maar vreugde en verdriet liggen dicht bij elkaar. Dat blijkt als Butter ’s avonds tijdens een diner aangeeft dat hij een toast wil uitbrengen. Tot verrassing van de aanwezigen laat hij weten dat die special is bedoeld voor zijn partner Inge, met wie hij in april 2016 een baby verwacht, hun eerste. En dat is opnieuw aanleiding voor de nodige ontroering.

Naschrift: Abdi Nageeye zou in Rio knap eindigen als 11e, in een tijd van 2.13.01.